Tự học - Nền tảng vững chắc cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi bước vào lớp 1

Từ thực tiễn giảng dạy và nghiên cứu chuyên môn, tổ chuyên môn Trường Mầm non Tuổi Hoa nhận thấy rằng: giáo dục mầm non không chỉ dừng lại ở việc cung cấp kiến thức, kỹ năng ban đầu, mà quan trọng hơn là giúp trẻ biết cách học, cách khám phá và phát triển khả năng tự học một cách tự nhiên và hiệu quả.

Nhiều quan niệm trước đây cho rằng trẻ mẫu giáo còn quá nhỏ để có thể tự học. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, trẻ em là những "học sinh nhỏ tuổi" có khả năng tiếp thu và khám phá vô cùng mạnh mẽ. Ngay từ 3 tuổi, trẻ đã chủ động quan sát, đặt câu hỏi, tưởng tượng và chơi theo cách riêng – những biểu hiện đầu tiên của tư duy độc lập và khả năng học hỏi tự nhiên.

Đặc biệt, ở độ tuổi 5 – giai đoạn chuyển tiếp quan trọng trước khi vào lớp 1 – các chức năng nhận thức như tư duy, chú ý, ghi nhớ ở trẻ có sự phát triển vượt bậc. Nếu được khơi gợi và định hướng đúng, trẻ hoàn toàn có thể hình thành những kỹ năng học tập ban đầu như: tự đặt câu hỏi, tự tìm cách giải quyết vấn đề, tự quản lý thời gian và đặc biệt là hình thành hứng thú với việc học.

Việc rèn luyện thói quen tự học ở trẻ 5 tuổi không chỉ giúp trẻ phát triển tư duy độc lập mà còn hình thành lòng tự tin và khả năng giải quyết vấn đề. Khi không bị lệ thuộc vào sự chỉ dẫn, trẻ có thể mạnh dạn lựa chọn cách làm, thử nghiệm và rút ra bài học từ chính trải nghiệm của mình. Từng bước, trẻ cảm nhận được giá trị bản thân qua mỗi lần vượt qua thử thách.

Quan trọng hơn, trẻ có nền tảng tự học sẽ có tâm thế chủ động, tự tin khi bước vào lớp 1 – một môi trường học tập yêu cầu cao hơn về sự độc lập, kỷ luật và khả năng thích nghi. Xa hơn nữa, việc nuôi dưỡng tinh thần tự học ngay từ nhỏ sẽ tạo đà cho quá trình học tập suốt đời.

Từ kinh nghiệm thực tế tại Trường Mầm non Tuổi Hoa, tổ chuyên môn nhận thấy rằng: để trẻ 5 tuổi có thể bắt đầu làm quen với tự học, cần hội tụ nhiều yếu tố – trong đó quan trọng nhất là sự dẫn dắt khéo léo, môi trường học tập phù hợp và cách tổ chức hoạt động có chủ đích.

Chúng tôi luôn chú trọng xây dựng không gian lớp học mở, thân thiện – nơi trẻ được tự do lựa chọn hoạt động, dễ dàng tiếp cận với sách tranh, chữ số, đồ vật, vật liệu tạo hình… Việc cho phép trẻ tự chọn hoạt động mình yêu thích giúp giáo viên quan sát, nắm bắt hứng thú và từ đó tích hợp nội dung học phù hợp với năng lực từng em.

Một phương pháp hiệu quả mà chúng tôi thường xuyên áp dụng là khơi gợi sự tò mò và khuyến khích trẻ tư duy ngược. Khi trẻ đặt câu hỏi, giáo viên không trả lời ngay mà gợi mở bằng cách hỏi lại:

– "Con nghĩ sao về điều đó?"

– "Con sẽ tìm câu trả lời bằng cách nào?"

Cách tiếp cận này giúp trẻ phát triển tư duy phản biện, dần xây dựng được thói quen tự tìm hiểu – một yếu tố cốt lõi của năng lực tự học.

Bên cạnh môi trường học đường, tổ chuyên môn cũng nhấn mạnh vai trò không thể thiếu của gia đình trong việc hỗ trợ và duy trì thói quen tự học của trẻ. Việc phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên và phụ huynh sẽ tạo ra một hệ sinh thái học tập nhất quán, tích cực và hiệu quả cho trẻ.

Chúng tôi thường xuyên trao đổi với phụ huynh về tầm quan trọng của tự học, đồng thời hướng dẫn cách tương tác với trẻ theo hướng gợi mở, khuyến khích thay vì áp đặt. Chẳng hạn, thay vì nói "Con phải làm bài này", phụ huynh có thể hỏi:

– "Con muốn làm bài nào trước?"

– "Làm xong, con sẽ thấy vui như thế nào nhỉ?"

Đồng thời, cần tránh việc so sánh trẻ với nhau, bởi mỗi trẻ có tốc độ phát triển và cách tiếp cận khác nhau. Giáo viên và phụ huynh nên tập trung ghi nhận nỗ lực và từng bước tiến bộ của trẻ, qua đó tạo động lực cho trẻ tiếp tục học tập một cách tích cực, chủ động.

Trong bối cảnh chuyển đổi số và yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, việc xây dựng năng lực tự học cho trẻ mầm non – đặc biệt là trẻ 5 tuổi – không còn là điều "nên làm", mà là điều cần làm. Giáo dục hiện đại không chỉ hướng tới kiến thức, mà còn hướng tới khả năng tự học, tư duy sáng tạo và tinh thần học tập suốt đời.

Trường Mầm non Tuổi Hoa luôn tâm niệm rằng: "Mỗi đứa trẻ đều có thể tỏa sáng, nếu được khơi đúng lúc, đúng cách." Tự học chính là ngọn lửa ấy. Nếu mỗi ngọn lửa nhỏ được thắp lên từ khi trẻ còn trong độ tuổi mầm non, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng vào một thế hệ học sinh tương lai – chủ động, tự tin, độc lập và sáng tạo trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.